Recensie van Nationaal Vertaalcongres 2013

'Lang zullen ze leven'

Door Elsowina Ruitenberg
Beëdigd vertaalster F-NL, D-NL

Op 24 mei vierden de mannen van Teamwork een feestje: ter gelegenheid van het twintigjarige bestaan organiseerden ze het Nationaal Vertaalcongres 2013, in samenwerking met de Vereniging Zelfstandig Vertalers en de ITV Hogeschool voor Vertalers en Tolken. In de grote zaal van Regardz Amersfoort passeerde een hele reeks interessante onderwerpen de revue, ingeleid door Marcel Lemmens en Tony Parr, de enthousiaste drijvende krachten achter Teamwork. We hadden natuurlijk even ‘Lang zullen ze leven’ moeten zingen…

Twintig jaar terug in de tijd

Twee collega-vertalers beten het spits af en namen ons mee terug in de tijd, toen Google nog niet bestond. Begin jaren negentig maakten we onze vertalingen met behulp van papieren woordenboeken en encyclopedieën. Eventuele ontbrekende kennis over een specifiek onderwerp gingen we bijspijkeren in de plaatselijke bibliotheek. We typten onze vertalingen in WordPerfect op de computer en konden ze zelfs op floppy’s opslaan (voorloper van de USB-stick)! Die floppy’s gingen dan in zo’n envelop met noppenbinnenbekleding en samen met de uitdraai per gewone post naar de klant. Heerlijk nostalgisch en herkenbaar, deze verhalen met bijpassende plaatjes. Het ‘oh-ja-gehalte’ in de zaal sprak trouwens ook boekdelen. Mij bekroop ineens het gevoel dat er in twintig jaar erg veel veranderd is in ons beroep.

Daarna deed Tony een grappige quiz met ons: wie won de Tour de France in 1993? Welke auto kwam er in dat jaar voor het eerst op de markt? Welke actrice won een Oscar? En nog veel meer van dit soort ludieke vragen. Saillant detail: niemand had ze alle 20 goed…

Zoek een vertaalbuddy!

Daarna wist een viertal vertalerduo’s ons zeer gemotiveerd uit de doeken te doen waarom het zo prettig kan zijn om met een collega samen te werken. Twee weten immers meer dan een, en je kunt elkaars vertalingen reviseren, hoewel je daarvoor dan wel goede afspraken moet maken. In de zaal werd instemmend gemompeld. Tegelijkertijd werd ons duidelijk gemaakt dat fysieke afstand dankzij programma’s als Teamviewer geen probleem meer hoeft te zijn. Twee van deze duo’s waren zelfs een heus bureau gestart, de ultieme vorm van samenwerken. Het advies ‘zoek een vertaalbuddy’ leidde tot nogal wat geroezemoes in de zaal.

Twintig jaar vooruit

Na een blik op heden en verleden was het hoog tijd voor een blik in de toekomst. Er werden interessante en soms ook gewaagde toekomstscenario’s geschetst, die bij mij toch enige onrust veroorzaakten. Wat als we straks alleen nog maar MT-vertalingen hoeven te redigeren? Of alleen nog maar de ‘no matches’, de nieuwe woorden in een tekst hoeven te vertalen, omdat een vertaalgeheugen de 100%-matches er al uit heeft gefilterd? Wie let er dan nog op de samenhang en de leesbaarheid van zo’n tekst? Wat is dan nog de meerwaarde van ons beroep? Hoe houden we ons werk dan nog leuk?

De toekomst ligt in specialisatie, meer meedenken met de klant, vertalen voor de doelgroep en feitelijk iets meer de kant van copywriting op. Kortom, transcreation bleek hier het toverwoord. Voer om nog eens wat langer over na te denken.

Hoezo moedertaal?

Na een heerlijke lunch startte het middagprogramma, waarin het moedertaalprincipe centraal stond. Dit onderwerp werd ingeleid met een zeer interessante voordracht van ‘special guest’ Antonella Sorace, hoogleraar ontwikkelingslinguïstiek aan de universiteit van Edinburgh en directeur van de stichting ‘Bilinguism matters’. Zij doet onderzoek naar tweetaligheid en wist ons te boeien met opzienbarende bevindingen en prikkelende stellingen. Zo vertelde ze dat vertalers feitelijk ook tweetalig zijn: hun hersenen switchen tijdens het vertalen immers voortdurend van de ene naar de andere taal en vice versa.

De volgende sprekers benaderden het principe moedertaal vanuit verschillende invalshoeken: wat is moedertaal precies, wanneer kun je spreken van moedertaal en moet je voor een goede vertaling altijd naar je moedertaal vertalen? Het ultieme experiment beleefden we daarna, toen we zelf vier Engelse vertalingen van een Nederlandse tekst mochten beoordelen. De brontekst was afkomstig uit een toeristenfolder en aan ons, publiek, de schone taak om te bepalen welke teksten door Engelstalige native speakers waren vertaald en welke door Nederlandse native speakers. Tot onze niet geringe verbazing en verrassing bleek de vertaling die als beste uit de bus kwam, zowel bij de professionele als de niet-professionele jury en in de zaal, te zijn gemaakt door een Nederlandse moedertalige. Daarvan kwamen onze tongen pas goed los. Petje af overigens voor de uitstekende vertaling!

Uitsmijter

Gelukkig verstomde het gepraat al snel toen de Gebroeders Fretz! ter afsluiting van deze inspirerende dag het podium op kwamen rennen en een wervelende show brachten. Ze konden rekenen op een enthousiast publiek.

Kortom, een bijzonder inspirerende dag, waarbij ook de ‘intermezzi’ van Jamie Lingwood met veel instemmend geknik in de zaal werden begroet. In de trein naar huis heb ik meteen maar een paar van die handige appjes beter bekeken…

Hartelijk dank, Marcel en Tony, voor de uitstekende organisatie van dit congres en voor jullie leuke attentie: alle deelnemers ontvingen een kortingbon voor een van de volgende workshops van Teamwork. Nogmaals hartelijk gefeliciteerd met jullie jubileum en op naar de volgende twintig!

Alle recensies »